İBLİS

İblis Kimdir?

Şeytanın Kur’an’daki özel adı.

İblis, insanı kıskanması yüzünden Allah’a karşı gelen ve O’nun huzurunda küstahlık yapıp kibirlenen ve bu yüzden de kovulan (racim olan), insanın en önemli düşmanıdır.

Şeytan ise, cinlerden ve insanlardan en şerli (en kötü) yaratıkları nitelemek için kullanılan bir kavramdır.

Hz. Âdem’in cennetten çıkmasına sebep olan şeytanın, iblis’ten başka ‘azazil’, ‘adüvullah’ gibi adları da vardır.

‘İblis’, kelime anlamı yönünden, hayırsız olan, zarara uğrayan, şaşkınlığa düşen manalarına gelmektedir. Şeytana, işlediği hatanın onu sonsuza kadar hüsrana (zarara) uğratması sebebiyle ‘iblis’ denmiştir.

İblis; şeytaní bütün faaliyetlerin beyni ve babası konumundaki varlıktır.^[1]

İblis, İblas kökünden gelir. İblas da Allah’ın rahmetinden ümit kesmek, hayırdan uzaklaştırılmak anlamındadır.

İblis; şeytanların aslı, onların babasıdır. (Ebu’ş-Şeyâtin). Şeytan da azgın veya uzaklaştırılmış anlamındadır. ^[2]

Şeytanın özel ismi. Bir çok ismi bulunan şeytanının isimlerinden biri. Şeytan; cinnilerden ve insanlardan şerli yaratıkları nitelemek için kullanılan bir cins isimdir. Hz. Adem (a.s)'in cennetten çıkmasına sebep olan, Kur'an'da anlatılan şeytanın birçok isimleri vardır. Meselâ; el-Adüvv, Aduvullah, Azazil ve İblis bunlardandır.

İblis kelimesinin türediği "Eblese" kökü şu anlamları ifade eder: Hayırsız oldu, hüsrana uğradı, şaşkınlığa düştü, Allah'ın rahmetinden ümidini kesti. İblis kelimesinin çoğulu "Ebalis" ve "Ebalise" ölçüsündedir. Kelimenin türediği fiil kökünün şeytanın özelliklerini nitelemesinden dolayı İblis şeytana özel isim olmuştur.^[3] İblis Ruhânî isabet ettiğini zehirleyen bir ateşten (nar-ı semûm) yaratılmış cinlerin ve şeytanların atasıdır. Yaratılış mayasının nefsi isteklerle yoğrulduğu bunun için meleklerin içinde iken bile büyüklenmiş ve nefsinde bulunan meziyetler kendisini aldatmıştır.^[4]

İbn Abbas'a dayanan rivayetlere göre İblis'in adı Azâzil olup kendisi meleklerin en şereflisi idi. Cennetin muhafızı olduklarından cin denen bir melek grubunun başkanı idi. bilgisinin çokluğundan dolayı kendisine kibir ve gurur geldi.^[5]

‘İblis’, kelime anlamı yönünden, hayırsız olan, zarara uğrayan, şaşkınlığa düşen manalarına gelmektedir. İblis kelimesi Kur'an-ı Kerim'de 11 yerde geçer. Şeytana, işlediği hatanın onu sonsuza kadar hüsrana (zarara) uğratması sebebiyle ‘iblis’ denmiştir. İblis, Şeytanın Kur’an’daki özel adıdır. İblis, insanı kıskanması yüzünden Allah’a karşı gelen ve O’nun huzurunda küstahlık yapıp kibirlenen ve bu yüzden de kovulan (racim olan), insanın en önemli düşmanıdır.

Kur'an, şeytanla İblis'in fonksiyon bakımından aynı olduklarını gösteriyor. Şeytan, İblis'in faal hale geçişinde aldığı ad, kuvvetlerinin tümüne verilen ad; İblis de şeytan denen şer kuvvetin kaynağı, babası olan varlığın özel adıdır. Hz. Âdem’in cennetten çıkmasına sebep olan şeytanın, İblis’ten başka ‘Azâzil’, ‘Adüvvullah’ gibi adları da vardır. İblis, şeytanî bütün faaliyetlerin beyni ve babası konumundaki varlıktır. ^[6]

Hazırlayan

Cuma DEMİR

^[1] Hüseyin K. Ece, İslam’ın Temel Kavramları, Beyan Yayınları: 284.

^[2] Ahmed Muhammed Davud, Akidetu’t-Tevhid, Ravza Yayınları: 69.

^[3] Alusi, Ruhû'l-Meânî, Beyrut (t.y.), 1/229.

^[4] bk. Kamil Miras, Tecrid-i Sarih Tercümesi ve Şerhi: 9/55.

^[5] İbn Kesir, Tefsiru'l-Kur'âni'l-Azim, Mısır, (ty.) 1/73; M. Hamdi Yazır, Hak Dini Kur'an Dili, İstanbul 1948, 1/320; Ahmet Güç, Şamil İslam Ansiklopedisi: 3/58.

^[6] Ahmet Kalkan, Kur’an Kavram Tefsiri.