Nâfile namazları cemâ'at ile kılmak mekrûhtur.

Bir mazeretle câmiye gitmeyip, evinde âilesi ile cemâ'at yapan kimse, câmi'deki cemâ'atin sevâbına kavuşamaz. Fakat evde cemâ'at ile kılınca da, cemâ'at sevâbına, ya'nî 27 kat sevâba kavuşur.

Bir rek'ati kaçıran kimse, o namazı cemâ'at ile kılmamış olur. Fakat, cemâ'at sevâbına kavuşur. Son rek'ati de kaçıran, imâma teşehhüdde yetişirse, yine cemâ'at sevâbını kazanır. İftitâh tekbîrini imâmla birlikte söylemenin ayrıca çok sevâbı vardır. 

Soru: Cemâ'ate gitmemeyi mubâh kılan mazeretler, özürler nelerdir?

Cevap: Hastanın, felçlinin, bir ayağı kesik olanın, yürüyemiyen ihtiyârın ve a'mânın cemâ'ate gitmesi lâzım değildir. Yardımcıları, nakil vâsıtaları olsa da, lâzım değildir. Yağmur, çamur, çok soğuk ve karanlık da özürdür.

Hırsız ve başka sebeple maIı gitmek korkusu, yolcunun nakil vâsıtasını kaçırmak korkusu, hastaya bakmak cemâ'ate gitmemek için özürdür.

                                 İmâmlığın şartları

Soru: İmâm olmak için lâzım olan şartlar nelerdir?

Cevap: İmâm olmak için altı şart lâzımdır. Bunlardan biri bulunmadığı bilinen imâmın arkasında namaz kılmak sahîh olmaz:

1- Müslüman olmak.

2- Bulûğ çağında olmak. 

3- Akıllı olmak.

4- Erkek olmak. 

5- Hiç olmazsa, Fâtiha ile bir âyeti doğru okuyabilmek.

6- Özürsüz olmaktır. Özrü olan, özrü olmayanlara imâm olamaz. Özür, bir yerinden durmadan kan akmak, idrâr kaçırmak, "te" ve "fe" harflerini tekrarlıyarak okumak, "sin" harfini "se", "ra" harfini "gayn" okumak ve benzeri şeylerdir.

Özürleri birbirine benziyenler birbirlerine ve bir özürlü olan, iki özürlü olana imâm olabilir. Yara üstündeki merheme, sargıya mesh eden özürlü sayılmaz.

Rükü' ve secde yapamıyan, yapana imâm olamaz. A'mâ, âlim ise, imâm olur.

                                         İmâma uymanın şartları

Soru: İmâma uymanın doğru olması için şartlar nelerdir?

Cevap: İmâma uymanın doğru olması için lâzım olan şartlardan ba'zısı şunlardır:

1- Namaza dururken, tekbîri söylemeden önce, imâma uymaya niyet etmek.

2- İmâmın, kadınlara imâm olmaya niyet etmesi lâzımdır. İmâmın erkeklere imâm olmaya niyet etmesi lâzım değildir. Fakat niyet ederse, kendisi de cemâ'at sevâbına kavuşur.

3- Cemâ'atin topuğu, imâmın topuğunun gerisinde olmak.

4- İmâm ile cemâ'at, aynı farz namazı kılmak. Farzı kılmış olan kimse, tekrar imâma uyunca, imâm ile kıldığı nâfile olur.

5- İmâmın kendisini görse, yâhut sesini işitse, aradaki duvar mâni' olmaz. Arada kayık geçecek nehir ve araba geçecek yol mâni' olur. 

6- İmâmın veya müezzinin sesini işitmek yâhut bunları görmek veya cemâ'atin hareketlerini görmek lâzımdır. İşitmeye, görmeye elverişli penceresi olmayan duvar arada olmamalıdır.

                                                 İmâma yetişmek

Soru: İmâma yetişmek nasıl olur?

Cevap: Rükü'ya yetişemiyen, o rek'ati imâmla kılmış olmaz. İmâm rükü'da iken gelen, niyet eder ve ayakta tekbîr getirip, namaza girer. Hemen rüküya eğilip imâma uyar. Rükü'da imâma yetişen, o rekati imâmla kılmış olur.

Soru: Namaza başlıyan kimsenin, yanında cemâ'at başlasa, nasıl davranır?

Cevap: Farzı yalnız kılan kimsenin yanında, o farzı cemâ'at ile kılmaya başlasalar, birinci rek'atte secde etmedi ise, ayakta iken bir yana selâm vererek, namazı bozar. İmâma uyar. 

Birinci rek'atin secdesini yaptı ise, dört rek'atli farzlarda, iki rek'ati tamam kılıp selâm verir. 

Üçüncü rek'atin secdesini yapmadı ise, ayakta bir tarafa selâm verip bozar ve cemâ'ate katılır. Üçüncü rek'atin secdesini yaptı ise, dört rek'ati tamamlar. Sonra, öğle ve yatsı namazlarında imâma uyup, dört rek'at nâfile kılması iyi olur. 

İkindiyi, böyle cemâ'at ile kılamaz. Sabah ve akşam farzında birinci rek'atte secde ettikten sonra da, namazı bozar. Fakat, ikinci rek'atin secdesini yaptı ise, namazını tamamlar. Sonra imâmla nâfile kılmaz.

                                                     Saf teşekkülü

Soru: İmâma uyan kimse nasıl saf tutar?

Cevap: İmâma uyan kimse tek kişi ise, imâmın sağ yanında hizâsında durur. Solunda durması mekrûhtur. Arkasında durması da mekrûh olur. Ayağının topuğu, imâmın topuğundan ileri olmazsa, namazı sahîh olur.

İki ve daha çok kişi, imâmın arkasında durur. Birincisi, imâmın tam arkasına, ikincisi birincinin sağına, üçüncüsü birincinin soluna, dördüncüsü ikincinin sağına, beşincisi üçüncünün soluna... olarak dururlar. 

Bir kadın, imâmın arkasında durur. Yanında durmaz. Erkek de var ise, kadın erkeğin arkasında durup imâmla kılar.

                                         Sabah namazının son vakti

Soru: Sabahın sünnetini kılmayan kimse cemâ'ati görürse ne yapar? 

Cevap: Sabah sünnetini kılmamış olan kimse, sünneti kılarsa, cemâ'at ile namazda oturmayı da kaçıracağını anlarsa, sünnetini kılmaz. Hemen imâma uyar. 

Cemâ'at ile, ikinci rek'atte oturabileceğini anlarsa, sünneti, câminin dışında sofada, çabuk kılar. 

Sofa yoksa, içerde direk arkasında kılar. Böyle, boş yer yoksa sünneti kılmaz. Çünkü, cemâ'at ile kılınırken, nâfile namaza başlamak mekrûhtur. Mekrûh işlememek için sünnet terk edilir. 

Sabah namazını kılamayan, o gün öğleden önce, sünneti ile birlikte kazâ eder. Öğleden sonra, yalnız farzını kazâ eder.

                                       İmama uymak nasıl olur

Soru: İmâma uymak nasıl olur?

Cevap: İmâmın hareketlerine uymak lâzımdır. Sesine uymak şart değildir. İmâmı göremiyen, imâmı görenlerin hareketlerine uyarsa, imâmın hareketlerine uymuş olur. 

İmâmın tekbîrleri ve imâmı görenlerin hareketleri, imâmın hareketlerini gösterdikleri için, bunlara uymak câiz olmaktadır.

İmâmın sesini duymıyanların da, imâmı görenlerin hareketlerine ve müezzinlerin seslerine uymaları lâzımdır. 

                                                 İmâma tâbî olmak 

Soru:İmâmın yapmadığı zaman cemâ'atin de yapmadığı şeyler nelerdir?

Cevap: Beş şeyi imâm yapmazsa, cemâ'at de yapmaz. Bunlar:

1- İmâm kûnut okumazsa, cemâ'at de okumaz.

2- İmâm bayram namazlarındaki tekbîrleri yapmazsa, cemâ'at de yapmaz.

3- Dört rek'atli namazın, ikinci rek'atinde oturmazsa, cemâ'at de oturmaz.

4-İmâm secde âyeti okuyup, secde etmezse, cemâ'at de etmez.

5-İmâm secde-i sehv yapmazsa, cemâ'at de yapmaz.
 

Soru: İmâmın yapıp da cemâ'atin yapmadığı şeyler nelerdir?

Cevap: Dört şeyi imâm yaparsa, cemâ'at yapmaz. Bunlar:

1- İmâm ikiden çok secde yaparsa, cemâ'at yapmaz.

2- İmâm bayram tekbîrini, bir rek'atte üçten çok yaparsa, cemâ'at yapmaz.

3-İmâm cenâze namazında, dörtten çok tekbîr yaparsa, cemâ'at yapmaz.

4-İmâm beşinci rek'ate kalkarsa, cemâ'at kalkmaz. Beraber selâm verirler.

                         İmâm yapmazsa...

Soru: İmâm yapmazsa, cemâatin yapması lâzım olan şeyler nelerdir?

Cevap: On şeyi imâm yapmazsa, cemâ'at yapar. Bunlar:

1- İftitâh tekbîrinde el kaldırmak.

2- Sübhâneke okumak. İmâmın, cemâ'at de okumaz dedi.

3- Rükü'ya eğilirken tekbîr getirmek. 

4- Rükü'da tesbîh okumak.

5- Secdelere yatıp kalkarken tekbîr söylemek.

6- Secdelerde tesbîh okumak.

7- Semi' Allahü demezse, rabbenâlekelhamd denir.

8- Ettehıyyâtüyü sonuna kadar okumak.

9- Namaz sonunda selâm vermek.

10- Kurban bayramında, yirmiüç farzdan sonra, selâm verir vermez, tebrîk tekbîri okumak.

                                         Mesbûkun namazı

Soru: Namaza geç kalıp, imâma, çeşitli rek'atlerde yetişen kimse, nasıl hareket eder? 

Cevap: Namaza geç kalıp, imâma birinci rek'atte yetişemiyen kimseye Mesbûk denir. Mesbûk, imâm iki tarafa da selâm verdikten sonra, ayağa kalkarak, yetişemediği rek'atleri kazâ eder ve kırâetleri [okumaları], birinci, ikinci, üçüncü rek'at kılıyormuş gibi okur. Oturmayı ise, dördüncü, üçüncü ve ikinci rek'at sırası ile, ya'nî sondan başlamış olarak yapar. Meselâ:

1- Öğle, ikindi veya yatsının farzının ikinci rek'atine yetişen kimse, imâm selâm verdikten sonra, kalkıp, Sübhâneke, Fâtiha ve zamm-ı sûre okur. Rükü ve secdeden sonra oturur, Et-tehıyyâtüyü, salli bârikleri, Rabbenâ âtinâ... yı okuyup selâm verir.

2- Öğle, ikindi veya yatsının 3. rek'atine yetişen kimse, imâm selâm verdikten sonra, kalkıp, Sübhâneke, Fâtiha ve zamm-ı sûre okur. Rükü ve secdeden sonra oturur. (Başka bir kavle göre oturmazsa da namazı sahîh olur.) Et-tehıyyâtüyü okuduktan sonra kalkar, Fâtiha, zamm-ı sûre okur, rükü ve secdeden sonra oturur. Et-tehıyyâtüyü, salli bârikleri, Rabbenâ âtinâ.. okuyup selâm verir. Evlâ olany böyledir. 

3- Öğle, ikindi veya yatsının dördüncü ya'nî son rek'atine yetişen kimse, imâm selâm verdikten sonra, kalkıp Sübhâneke, Fâtiha ve zamm-ı sûre okur. Rükü ve secdeden sonra oturur, Et-tehıyyâtüyü okuduktan sonra kalkar, Fâtiha ve zamm-ı sûre okur, rükü ve secdeden sonra oturmayıp kalkar. Fâtiha okur, rükü ve secdeden sonra oturup Et-tehıyyâtüyü, salli bârikleri, Rabbenâ âtinâ.. yı okur, selâm verir.

4- Akşamın ikinci rek'atına yetiışen kimse, imâm selâm verdikten sonra, kalkıp, Sübhâneke, Fâtiha ve zamm-ı sûre okur. Rükü ve secdeden sonra oturur, Et-tehıyyâtüyü, salli bârikleri, Rabbenâ âtinâyı okuyup selâm verir. Akşamın üçüncü rek'atine yetişen kimse de, imâm selâm verdikten sonra, kalkıp, Sübhâneke, Fâtiha ve zamm-ı sûre okur. Rükü ve secdeden sonra oturur, Et-tehıyyâtüyü okuduktan sonra kalkar, Fâtiha ve zamm-ı sûre okur, Rükü ve secdeden sonra oturur, namazı tamamlar.

5- Sabahın 2. rek'atine yetişen kimse, imâm selâm verdikten sonra, kalkıp, Sübhâneke, Fâtiha ve zamm-ı sûre okur. Rükü ve secdeden sonra oturup namazı tamamlar.

6- Hiçbir rek'ate yetişemiyen, selâmdan önce, meselâ son teşehhüdde imâma uyan, imâm, selâm verince kalkar, tekbîr almadan yeni baştan kılar gibi kılar.

                                               Mesbûkun teşehhüdü

Soru: Mesbûk, imâm selâm vermeden teşehhüdü bitirirse ne yapar?

Cevap: Mesbûk, imâm son rek'atte otururken, Et-tehıyyâtüyü yavaş yavaş okur, eğer erken bitirirse, imâm selâm verinceye kadar Kelime-i Şehâdeti tekrar eder. Sükût etmez. Bu husûsta başka kaviller varsa da âlimlerin tercîh ettiği budur.

Soru: Mukîmin seferî imâma, seferînin mukîm imâma uyması nasıl olur?

Cevap: Mukîm, seferî olan imâma uyabilir. 4 rek'atlı namazlarda, imâm selâm verdikten sonra kalkıp namazını dörde tamamlar. Seferî olan da, mukîm imâma uyabilir. Mukîm imâma uyan seferî namazı tam kılar. Çünkü, seferî olanın namazı değişerek, imâmın namazı gibi 4 rek'at olur. 

Seferî olan, öğle, ikindi ve yatsı namazını kılamayıp kazâya bırakınca, kazâyı iki rek'at kılması lâzım olduğundan, aynı namazı kazâ eden mukîm imâma uyamaz. Çünkü, mukîm imâmın, ikinci rek'atin sonunda oturması farz değildir. Seferî olanın ise, oturması farz olduğundan mukîm imâma uyar.